شیر سیاه

خلاصه کتاب شیر سیاه

الیف شافاک در فصل اول کتاب شیرسیاه به این مسئله اشاره می‌کند: به دو راهی میان زنانگی و فعال بودن در اجتماع. چرا که در فرهنگ غالب مردسالار حضور زنان در فضایی خارج از خانه محل تردید و مناقشه بوده است. و اصلا بسیاری از حقوق زنان در خارج از فضای خانواده و در بافت گسترده‌تر اجتماع مورد تعرض بوده یا نادیده انگاشته می‌شده است. همین مسئله سبب شده بسیاری از اوقات برای آن که بتوانیم فعالیت خود را در جامعه حفظ کنیم، جامه مردانه بر تن کنیم، زنانگی خود را انکار کنیم و در یک کلام مردانه رفتار کنیم.

شافاک از کلمات حرف می زند، از نام ها و صفات، از جلوه‌هایی از انسان که فردیت او را برجسته می‌سازد. و درست همین جاست که می بینی چگونه یک عنوان ساده، چند حرف، مثل یک تفاوت بیولوژیک چقدر تفاوت ایجاد می کند.الیف شافاک از زنانی می گوید که زیر سایه ی نام پدر و همسر و فرزند قرار می گیرند. از زنانی که از این سایه گریزانند و نام خودشان را رقم می زنند مثل خودش الیف شافاک. از این که چگونه با تغییر همین عناوین در جستجوی خویشتن است و در حال شکل دادن به خود. نام فقط نام نیست، آنجایی است که شناخته می شویم، دیده می شویم، شنیده می‌شویم، وجود پیدا می کنیم، هویت و فردیت. پس پر رنگ می‌شود. مهم می‌شود و محل بحث. آنچه او می‌گوید برای ما بیگانه نیست وقتی از نسل سخن گفته می شود، مرد بودن ملاک است. وقتی از ماندگار شدن اسم گفته می‌شود، میراث خوار پدران‌مان می‌شویم.

و بعد از صفات می گوید. کلیشه هایی که اندیشه و رفتارمان را شکل می‌دهند و همین جاست که این جمله معنا می‌یابد که «یک انسان  زن به دنیا نمی‌آید، اما زن می‌شود». صفات، توصیف کننده اند و محدود کننده. شکل می‌دهند و ارزش‌گذاری می‌کنند. مرز ایجاد می‌کنند میان زنانگی و مردانگی. خطوطی نامرئی که تخلف از آنها سنت شکنی محسوب می‌شود و استثنا.
و انگار در این تلاش و تقلا می‌کوشد تا به ما یادآوری کند که نگاهمان را فراتر از کلمات بریم و مفهوم انسان بودن را فارغ از تمام آنچه که زبان محدودش ساخته، بار دیگر مرور کنیم. شاید این بار به جای دوگانه‌‌های معمول، به تصویری از انسان دست یابیم که فارغ از عناوین و کلیشه های جنسیتی دارای فردیتی منحصر و یگانه است.

تعارضات یک زن به روایت کتاب شیر سیاه

در فرهنگی زندگی می‌کنیم که تصویر مادرفداکاری که خود را وقف خانواده اش ساخته است، چندان برایمان بیگانه نیست و چه بسا تصویر آرمانی‌مان از یک زن یا مادر همین گونه است. از وقتی که مادر شدم، بسیار بیش از آن که می‌پنداشتم، درگیر این تصویر شدم. انگار مادر ایده‌آل درونی من نیز هم صدای با مادر فرشته صفت جامعه مرا نظاره و بازخواست می‌کرد. مادری که تمام علایقش را معطوف به پرورش فرزند می‌کند، تمام زمانش را با دغدغه ی کودک پر می‌کند، از این که زمانی را برای خود بخواهد احساس گناه می‌کند و اگر چند ساعتی کودکش را به دیگری بسپارد تا نفس راحتی بکشد، جایگاه مادری اش مورد تردید قرار می‌گیرد.

اما عجیب اینجاست که یکی از روزنه هایی که از چنین محدودیتهایی کاسته و راه را برای زنان برای حضور در اجتماع مردانه باز می کند، مادرشدن است. زنانی که مادر می شوند انگار دیگر آن چنان ترسناک نیستند و مهار شده اند به همین سبب با تنگ نظری کمتری به آنان نگریسته شود. در نگاهی تحلیلی تر انگار مادرشدن به زن همان جایگاهی را می‌دهد که فیزیولوژی به مردان بخشیده است، حسی از دارایی، توانمندی و قدرت. و زیرکی بسیاری از زنانی که امروزه نیز در اجتماع به ایفای نقشی موثر می‌پردازند نیز همین است که از جایگاه مادری برای خود فضایی ساخته اند که نه تنها مادر خانواده خود، که مادر اجتماع خود باشند.

جنگیدن با کلیشه ها سخت است مخصوصا وقتی تصویری آرمانی و کهن پیش رویت داری. اما گاهی باید جنگید تا با رضایت بیشتری زندگی کرد و بی انتظار کمتری با دیگری تعامل داشت. البته از نگاه من این یک انتخاب شخصی است، این که به عنوان یک زن چه سهم از وجودمان را در مادری به کار بریم و چه سهمی را معطوف خود کنیم و چه سهمی را معطوف به اجتماع؟ اما به تجربه دریافته ام که وقف تمام سرمایه گذاری روانی‌مان را با انتخاب خودمان به یکی از این ابعاد معطوف کنیم به طور حتم سلامت روان و سازگاریمان را در معرض آسیب قرار نمی‌گیرد..

در شیر سیاه می‌خوانیم:

تو هنوز آماده نیستى؛ مثل میوه اى که براى رسیدن، به زمان بیشترى نیاز دارد تو هم به زمان نیاز دارى ،ذهن و روح تو هنوز سخت است و صیقل نخورده ، زمان لازم دارد تا صیقل بخورد و نرم شود.زمان ، شرطرسیده شدن است.صبورانه در انتظار زمان بمان . باغبان اگر باغ خود را غرق آب کند باز هم، درختانش خارج از فصل خود میوه نمى‌دهند ، فقط مى‌گندند و خراب می‌شوند. هر چیزى در زمان خود رخ می‌دهد نه زودتر

این کتاب خواندنی از الیف شافاک را میتوانید با تخفیف ۵۰ درصد از وبسایت sbjustتهیه فرمایید.درصورت خواندن این کتاب نظر خودتان را در صفحه اینستاگرام ما به اشتراک بگذارید.